Türkiyəli Politoloq, Beynəlxalq siyasət üzrə ekspert İsmail Cingöz İRDS Center (BMDAM) a verdiyi müsahibədə qeyd edib ki:

ABŞ prezidenti Donald Trampın İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə görüşündən sonra Qəzza zolağında sülhün təmin edilməsi üçün 20 bəndlik təklif Həmas və digər fələstinlilərin üzərinə qoyulub. Həmas bu mövzuda danışıqlara üstünlük verdiyini, lakin müəyyən maddələrə əməl edəcəyini bildirsə də, biz HƏMAS liderlərini və üzvlərini görürük ki, müəyyən maddələrin müzakirə olunmalı olduğuna inanır və bəyan edir. Bununla belə, hazırda bir çox İslam və Avropa ölkələri Donald Trampın atəşkəs təklifini həll yolu kimi qəbul edir, Fələstinlilərin ən azı indiki vəziyyətində acından ölməməsi və İsrailin qırğınları və soyqırımlarının dayandırıla bilməsi üçün sürətli atəşkəs hesab edirlər. Fələstin hələ də HƏMAS-ın silahlarını yerə qoyacağına dair dəqiq mövqe bildirməyib. HƏMAS-ın tərksilah edilməsi və Qəzzadan çıxarılması onun məhvi demək olardı. HƏMAS liderləri bunu qəbul edəcək, vəyaHƏMAS üzvləri həyata keçirəcək? Bu qeyri-müəyyən olaraq qalır; Bəzi HƏMAS liderləri və üzvlərinin bu qərarı qəbul edərək Qəzzadan geri çəkilmə ehtimalı ola bilər. Bununla belə, geri çəkilməyə qarşı olan və silahlı müqavimət göstərmək istəyən qruplar və ya şəxslər meydana çıxa bilər; bu qeyri-müəyyən məsələ olaraq qalır. Bununla belə, Donald Tramp bu məsələdə aydın mövqe nümayiş etdirərək bildirib ki, HƏMAS bizim tövsiyələrimizi yerinə yetirməsə, İsrailin hərəkətlərinə dözüləcək. Deyək ki, HƏMAS hər şeyi qəbul etdi və orada atəşkəs yaradıldı və Həmas Qəzzanı tərk etdi. Bu dəfə Trampın Qəzzadakı Fələstinlilərin necə qorunacağına dair təkliflərində qeyri-müəyyənlik var. İsrailin hücumlarının orada dayandırılmayacağına zəmanət yoxdur. Bu fərqli bir vəziyyətdir. Artıq atəşkəs olsa belə, İsrailin Fələstinlilərə və Qəzzalılara qarşı yeni hücumlarının gələcəkdə baş verməyəcəyinə zəmanət yoxdur. Əgər belə bir hücum baş verərsə, onun necə dayandırılacağına dair heç bir təklif yoxdur. Başqa sözlə, uzunmüddətli sülh hal-hazırda bir çox sual işarələrini özündə ehtiva edir.

Qeyd etdiyimiz kimi Rəcəb Tayyib Ərdoğan BMT-nin 80 ci Baş Assambleyası sammiti çərçivəsində New-York da ABŞ Prezidenti Donald Trump la görüşmüş və Fələstin-İsrail məsələsinə toxunmuşdur. 

Bununla yanaşı Rəcəb Tayyib Ərdoğan BMT-nin 80 ci illiyinə həsr olunmuş Assambleya da kürsüdə çıxışı zamanı İsrailin yeritdiyi işğal siyasətini və törətdiyi qətliamları pisləmiş və bunun qarşısının alınmalı olduğunu bildirib, Bununla yanaşı bu məsələdə Fələstinin yanında olduğunu bildirmişdir.

Atəşkəs yolunda atılan addımlarda Ərdoğanın rolu varmı?

İ. Cingöz: Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 80-ci ildönümü münasibətilə etdiyi çıxışda Qəzzada baş verən insan faciəsi və soyqırımını həm şifahi, həm də meydandan görüntülərlə dünya liderlərinə təqdim edərək diqqət çəkib. Bu diqqət, şübhəsiz ki, Amerika prezidentinin və onun qərar qəbul edən şəxslərinin diqqətini çəkdi. Onlar buna məhəl qoymamağa meyilli olsalar da, Ərdoğanın oradakı açıqlamaları olduqca təəccüblü və səs-küylü idi. Təbii ki, bu vəziyyətdə Trampın bu atəşkəsə tez bir zamanda nail olmaq üçün səylərini sürətləndirdiyini söyləyə bilərik. Bundan əlavə, Tramp Nobel Sülh Mükafatına namizədliyini irəli sürüb. Aydındır ki, o, tez bir zamanda atəşkəs yaradan bir lider kimi Nobel mükafatı ardınca daha da irəliləmək istəyir. O, Ukrayna-Rusiya müharibəsinə son qoya bilməsə də, Qəzzada atəşkəsə şərait yaradan lider kimi Nobel mükafatı ilə tarix yazmaq və tarixə düşmək istədiyini başa düşmək çətin deyil. Nəticə olaraq, dediyimiz kimi, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın açıqlamaları prosesi sürətləndirdi.

Turan Əlizadə