Türk Siyaset Uzmanı, Uluslararası İlişkiler Profesörü Hüsamettin İnaç, İRDS Merkezi’ne (BMDAM) konuyla ilgili verdiği röportajda şunları söyledi:

Özellikle “Trump barışı” diye isimlendirilen 28 maddeye ve bunun 4 aşamalı geçiş sürecine baktığımız zaman, bu barış planını tamamen Rusya’nın istek ve talepler listesi gibi algılamamız gerekiyor. Dolayısıyla burada Ukrayna’ya çok ağır şartlar getiriliyor. Önce Ukrayna ordusunun küçültülmesi, silahsızlaştırılması, Ukrayna Anayasası içerisinde NATO’ya katılmama şartının gündeme getirilmesi ve özellikle kısa sürede seçimler yapılarak Zelenski’nin yerine seçilecek birisinin getirilmesi gibi şartlar var. Bunun dışında aynı zamanda NATO’nun ilerleyememesi kaydı da uluslararası anlamda ortaya konmuş durumda.

Bunun dışında çok önemli bir unsur da Rusya’nın işgal ettiği Donetsk ve Luhansk bölgesinin, yani “Donbas” diye isimlendirilmiş kısmın tamamen Rusya’ya verilmesi; fakat bunu yaparken de uluslararası sistemin kabul edebileceği veya uluslararası hukuka dahil olabilecek ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin onaylayabileceği şekilde buraya Rus ordusunun konuşlandırılmaması ve buranın bir nevi tampon bölge olarak konumlandırılması isteniyor. Burada Rusçanın ana dil olarak konulması da talep ediliyor.

Onun dışında Zaporijya, Herson gibi bölgelerde —yani önemli bir kısmı, yaklaşık 2/3’ü Rus işgali altında bulunan bölgelerde— özerk yönetimin ortaya konulması ve burada en yakın zamanda plebisit yapılarak aslında Rusya’ya bağlanmasının beklendiği görülüyor. Bunun dışında Ukrayna’nın tüm bunları kabul etmesi mukabilinde Amerika ve NATO’nun çok güçlü bir güvencesiyle “ödüllendirilmesi” bekleniyor. Yani bu plana göre Rusya tekrar bir saldırı başlatırsa artık NATO’ya, Amerika’ya saldırmış gibi karşılık verilecek ve doğrudan Rus ambargoları da güçlü bir şekilde yeniden konulacak. Bu aşamada Rus ambargolarının tedricen ortadan kaldırılması konusu da gündeme getirilmiş oluyor.

Dolayısıyla tüm bu çerçeveye baktığımız zaman Ukrayna’nın kesinlikle kabul etmesi mümkün görünmeyen bir anlaşma ortaya çıkıyor. Çünkü Zelenski her ne kadar biliyorsunuz kendisi bir kukla gibi, yani Avrupa çıkarları için kendi ülkesini feda eden bir insan olsa da, tarihe kendi topraklarını Rusya’ya —yani işgalci, emperyalist bir güce— teslim etmiş, peşkeş çekmiş bir lider olarak geçmek istemiyor. Burada tabii en büyük rahatsızlıkların başında Avrupa geliyor. Çünkü Avrupalı liderlere sorulmadan bu anlaşma öne sürüldü. Tabir caizse Trump kendi masasında otururken sadece Putin’le telefonlaşarak son 1 ay içerisinde bu plana son şeklini verdi.

Dolayısıyla eğer bu anlaşma imzalanırsa Ukrayna kesinlikle bölünmüş, parçalanmış, egemenliğini ve onurunu yitirmiş bir devlet olarak tarihe geçecek; ama imzalanmadığı takdirde de Putin elindeki toprakları koruyamadığı durumda Rusya parçalanacak ve Putin iktidarı tamamen ortadan kalkacak. Çünkü 4 yıl içerisinde Putin bu savaşı kesinlikle kazanma sözünü verdi ve halkını ciddi ambargolara maruz bıraktı. Dolayısıyla buna rağmen işgal ettiği toprakları kendine bir şekilde katamazsa Putin’in de sonu gelmiş olacak.

Ortada çok karmaşık bir süreç işliyor ve bu sürecin neticesinde özellikle Avrupa’nın çok ciddi şekilde rahatsız olduğunu biliyoruz. Nitekim G-20 zirvesinde de bu konu gündeme taşındı ve burada 27 Kasım yani Perşembe gününe kadar Trump’ın verdiği bir süre söz konusu. Ama G-20 ülkelerinin de yapabileceği çok fazla bir şey yok gibi görünüyor. Sizin de ifade ettiğiniz gibi, Trump bu barışı tamamen kendine mal etmek istiyor ve kendi dışındaki hiçbir aktöre rol ya da pay vermek istemiyor.

Dolayısıyla ayın 27’sine kadar olan dönemde tabii Zelenski diğer Avrupa liderleriyle ve Türkiye’yle gerekli müzakereyi yaptıktan sonra cevabını verecek. Nitekim yaptığı ilk açıklamada bunun bir ölüm-kalım tercihi olduğunu söyledi. Ya bu maddeleri kabul ederek egemenliği kısıtlanmış, bağımsızlığı sorgulanan bir devlet yapısıyla devam edecek ya da Amerikan desteğini alamayan, Avrupa’dan da artık kısmi destek alabilen Ukrayna’nın yine ölüm savaşı kaldığı yerden devam edecek. Çünkü Rusya’nın eli şu aşamada oldukça güçlü. Yıllardır uygulanan ambargolar kesinlikle Rus ekonomisini çökertmedi ve Rusya’nın geniş bir iç yapısı olduğundan, aynı zamanda Çin, İran, Hindistan gibi ülkelerden ve Kuzey Kore’den destek aldığından dolayı mühimmat konusunda da bir sıkıntı yaşanmıyor. Ama Ukrayna artık bundan sonra mühimmat bulamayacağı gibi Avrupa ve NATO desteğini de önemli ölçüde alamayacak.

Benim tahminim şudur: Bu müzakerelerde mümkün mertebe Ukrayna lehine bir takım kazanımlar ortaya çıkarılması için Avrupa liderleri aracı olacaklardır ve bir şekilde burada Ukrayna’nın haklarını korumak için revizyon taleplerinde bulunacaklardır. Bunları ne kadar başarabilirlerse, Perşembe gününe kadar bu çaba içerisinde olacaklar. Ben ise nihayetinde maalesef Ukrayna’nın bu anlaşmaya imza atmaktan başka çaresinin olduğunu düşünmüyorum.

Nitekim Trump’la Putin bir gizli ve ahlaksız anlaşma yapmış durumdalar. Bu anlaşmaya göre Ukrayna’nın üstü Rusya’nın, altı Amerika’nın olacak; oradaki yeraltı kaynakları başta olmak üzere nadir elementler Amerika’ya verilecek ve üzerindeki zenginlikler de Rusya’ya bırakılacak. Bu belki de zaten çok uzun zamandır varılmış bir anlaşma olarak karşımıza çıkıyor ve Avrupa’nın buna direnebilecek gücünün, mukavemetinin olmadığı kanaatindeyim.

Ukrayna lideri Zelenski en başta kendi halkının egemenliği için savaşıyormuş gibi görünse de bugün geldiğimiz noktada Batı’nın çıkarları için kullanıldığı ve işi bitince bir kenara atıldığı kukladan ibaret kaldı. Burada hedeflenen şey aslında Rusya’nın yıpratılmasıydı; bu yıpratma belli bir ölçüde gerçekleşti ama nihayetinde Rusya bitirilemedi. Amerika da Avrupa’yı bu süreç içerisinde gerçekten zayıflattı. Hem Rus doğal gazı ve petrol enerjisini almaları engellenen Avrupa, diğer taraftan Çin’le imzaladığı dünyanın en büyük anlaşmasını da iptal etmek zorunda kaldı ve Avrupa’nın en büyük ülkesi veya lokomotif gücü olan Almanya bile bugün ciddi bir iflasın eşiğine gelmiş durumda. Bu da yeni bir dünyanın inşasında önemli bir parametre olarak karşımıza çıkıyor.

Turan Əlizadə